مخراج کاری یکی از اصطلاحاتی است که در فعالیت های مربوط به طلا و جواهر استفاده می شود. در ادامه این مطلب سعی شده تا مفهوم این عبارت و کاربرد آن معرفی شود، پس با ادامه مطلب همراه باشید.
مخراج کاری چیست؟
در بازار طلا و جواهر، مخراج کاری با نام های دیگری همچون مرصع کاری یا جواهرنگاری نیز شناخته می شود. به طور کلی، این عمل به فرآیند قرار دادن سنگ یا نگین بر روی فلزات گران بها اطلاق می شود. این هنر تنها به صنعت طلا و جواهر محدود نشده و می تواند بر روی اشیاء تزئینی یا ظروف عتیقه نیز انجام گیرد.
بنابراین، هر فعالیتی که شامل نشاندن جواهر بر روی فلز قیمتی باشد، به عنوان مخراج کاری شناخته می شود. این عمل تنها بخشی از طراحی و ساخت طلا و جواهر بوده که به طور کامل توسط نیروی انسانی انجام می شود. از این رو، این عمل از کارهای هنری محسوب شده و ارزش بالایی دارد. به همین دلیل، مخراج کاری یکی از مشاغل کلیدی و مهم در صنعت طلا و جواهر به شمار می رود.
هدف از مخراج کاری
هدف اصلی از مخراج کاری، قرار دادن دقیق سنگ های قیمتی بر روی پایه های فلزی است. طراحان و متخصصان طلا، پایه هایی برای مصنوعات مختلف ایجاد می کنند و گوهرتراشان، سنگ های قیمتی را تراش می دهند.
مخراج کار نیز وظیفه دارد که با دقت سنگ تراش خورده و آماده را روی طلا یا پایه فلزی قرار دهد تا جواهر مورد نظر علاوه بر زیبایی، آسیب نبیند و همچنین لبه های برنده نیز ایجاد نکند. (تشخیص طلا از بدل)
روش های مخراج کاری
مخراج کاری یک هنر واقعی بوده که نیازمند صرف زمان و دقت زیادی است. در این فرآیند از چسب یا مواد شیمیایی استفاده نمی شود، زیرا این مواد به مرور زمان دوام خود را از دست می دهند.
به جای آن پایه ها به گونه ای تنظیم می شوند که نگین به بهترین شکل در آن ها قرار گیرد. فشار زیاد بر روی سنگ نیز می تواند منجر به آسیب دیدن یا ترک خوردن سنگ یا پایه شود.
به طور کلی، روش های مخراج کاری عبارت است از روش چنگی، ریلی، قلم خور و کاسه ای، که توضیح هر یک از آن ها در ادامه ذکر شده است.
روش چنگی
در روش چنگی، سنگ با استفاده از چند چنگک بر روی پایه مورد نظر نصب می شود. چنگک ها انواع مختلفی داشته و با توجه به شکل و کاربردشان نام گذاری می شوند.
روش ریلی
در روش ریلی، سنگ در بین دو دیوار فلزی که شکل ریل دارند، قرار می گیرد. مخراج کار با ابزارهای مخصوص دو شیار در دیواره ها ایجاد کرده و سپس سنگ ها را در آن ها قرار می دهد.
روش قلم خور
این روش برای جواهرات ریز که کوچکتر از یک دهم قیراط هستند، به کار می رود. در این روش، از سوراخ کاری و جاگذاری سنگ در پایه استفاده می شود.
روش کاسه ای
روش کاسه ای ساده ترین روش مخراج کاری بوده، که در آن جواهرات به گونه ای نصب می شوند که هیچ اثری از نحوه نصب نگین قابل مشاهده نباشد. سبک های مختلفی برای این روش وجود دارد که هر یک مراحل خاص خود را دارند.
انواع ابزار مخراج کاری
ابزارهای مورد استفاده در مخراج کاری انواع مختلفی داشته و در فرآیند قرار دادن نگین ها و سنگ های قیمتی بر روی طلا از آن ها استفاده می شود. مهم ترین این ابزارها عبارتند از:
فرز دستی
فرز دستی یکی از ابتدایی ترین و ضروری ترین ابزارها در مخراج کاری است. این وسیله دارای سرهای متنوعی بوده که هر یک جهت کاربرد خاصی استفاده می شود. از این ابزار به طور گسترده برای برش های کوچک استفاده شده و بر روی انواع جنس ها قابل استفاده است.
پوشر یا باسمه
پوشر یا باسمه ابزاری ویژه برای قرار دادن نگین های تراش خورده است. این ابزار به محکم شدن چنگک بر روی نگین کمک کرده و از لغزش آن جلوگیری می کند. این وسیله دارای دسته چوبی بوده که باعث راحتی در کار با آن می شود.
براق کننده
براق کننده از دیگر ابزارهای مهم در مخراج کاری بوده که برای صاف و براق کردن سطوح و لبه ها کاربرد دارد. این ابزار در مرصع کاری نیز بسیار مفید بوده و به جلا دادن جواهرات کمک شایانی می کند.
سوهانچه
انواع سوهانچه جهت شکل دهی و پرداخت کاری به کار رفته و در تنظیم چنگک نیز استفاده می شود. از آن جا که این ابزار وظیفه پرداخت کاری را بر عهده دارد، لذا تاثیر زیادی در زیبایی نهایی کار خواهد داشت.
گیره پیچ
از گیره پیچ جهت نگه داشتن انگشتر در حین مخراج کاری استفاده می شود. این ابزار این امکان را می دهد که بتوان به راحتی بر روی جواهر و طلا کار کرده و از لیز خوردن کار جلوگیری می کند.
لاک مخراج کاری
از لاک در مخراج کاری نیز با هدف ثابت نگه داشتن قطعه و جلوگیری از حرکت آن حین کار استفاده می شود. این ابزار به مخراج کار کمک می کند تا با دقت بیشتری به شکل دهی و برش نگین بپردازد.
مشته
مشته ابزاری است که به مخراجکاران و قلم زنان کمک می کند تا قطعه مورد نظر را بین دو تیغه خود نگه دارند. این ابزار در اندازه های مختلف تولید می شود و این امکان را فراهم می سازند که مخراج کار بتواند تغییرات لازم را با دقت بالایی بر روی جواهر مورد نظر انجام دهد.
دیسک الماسه
الماسه سخت ترین ماده دنیا بوده و از این رو از دیسک الماسه که متشکل از لایه ای از ذرات الماس ریز است، به جهت برشکاری استفاده می شود. دیسک الماسه دارای دقت بالا و طول عمر بالایی بوده و در ابعاد و ضخامت های مختلفی در دسترس است.
ابزارهای جانبی
علاوه بر ابزارهای اصلی که توضیح داده شد، تجهیزات جانبی دیگری در فرایند مخراج کاری استفاده می شود که برخی از آن ها عبارتند از:
- لوپ: جهت بزرگنمایی قطعات
- پنس: جهت جابجایی و نگه داشتن قطعات
- چکش: جهت شکل دهی و محکم کاری فلز
- سوهان: جهت صاف کاری و ایجاد اشکال مختلف در فلز
با تهیه ابزارهای ذکر شده و آموزش دیدن نحوه مخراج کاری می توان به طور تخصصی وارد حرفه مخراج کاری شده و سنگ های زینتی را به روش های مختلفی روی پایه ها قرار داد.
