به سمت شهر اهواز و دیار کارون با آن موج های خروشانش که می رویم و در بازار طلافروشان قدم می گذاریم، گویی زمان به عقب برمی گردد و شکوه تاریخ و تمدن ایرانی را در هنر دست هنرمندان و زرگران اهوازی به نمایش می گذارد.
اهواز خاستگاه هنر زیبا و اصیل میناکاری صبی، میزبان هنرمندانی است که فرهنگ و هویت خود را دل زیورآلاتی چشم نواز و فاخر جای داده اند و مینا را بر انگشتر، گردنبند، گوشواره و دستبندهای خاص قلم زده اند. همراه با هم به دل تاریخ سفر می کنیم و با هنر ارزشمند مینای صبی اهواز آشنا می شویم. (میناکاری روی طلا چیست؟ راهنمای خرید میناکاری طلا)
میناکاری صبی چیست ؟
میناکاری صبی یکی از انواع هنر زیبای میناکاری است که به صابئین مندائی تعلق دارد. صابئین مندائی از اقلیت های مذهبی ایران، عراق و سوریه هستند. در ایران، صابئین را در استان خوزستان و به ویژه شهر اهواز می بینیم.
«صابئین» در زبان عبری به معنای غوطه ور در آب و «مندا» در زبان آرامی به معنای دانش، آگاهی و معرفت است. صابئین مندایی پیروان دین حضرت یحیی (ع) هستند و حدود دو هزار سال پیش از اورشلیم (فلسطین کنونی) وارد خاک ایران و عراق شدند. دین و مذهب صابئین در ایران به رسمیت شناخته شده است و آیین و مراسم آن ها پیوند خاصی با آب دارد و اغلب در کنار رود کارون برگزار می شود.
شغل اصلی صابئین در اهواز، زرگری و میناکاری است و صابئین در زبان محلی خوزستان به صورت «صُبّی» تلفظ می شود. به همین دلیل هنر خاص و منحصربفرد این مردم، به «میناکاری صُبّی» معروف شده است و اهواز را به عنوان شهر ملی مینای صبی می شناسند. خیابان خسروی و نظری شهر اهواز به دلیل سکونت این هنرمندان، به محله صبی ها معروف شده است.
در میناکاری صبی باید از فلزاتی استفاده شود که قابلیت نگه داشتن و پذیرندگی مینا را داشته باشند. به همین دلیل هنرمندان مندائی از طلای 22 عیار و نقره با درجه خلوص بالا در دست سازه های هنری خود استفاده می کنند.
برای ساخت زیورآلات مینای صبی، شیارهایی با قلم بر روی طلا ایجاد می شود و سپس این شیارها با مینای مشکی یا رنگی (مثل سبز، آبی، قرمز و … ) پر می شوند. مینا رنگ لعابدار مخصوصی است که تحت حرارت زیاد پخته می شود تا رنگ آن تثبیت شود. در میناکاری بر روی نقره از رنگ های لعابدار سرد که نیازی به حرارت ندارند، استفاده می شود.
نمادهای به کار رفته در مینای صبی اهواز
میناکاران صابئی با حمایت اشکانیان که علاقه زیادی به جواهرات و آثار ساخته شده از طلا و نقره داشتند، هنر میناکاری را با سبک خاص خود طی سالیان زیادی ادامه دادند. این هنرمندان با الهام از طبیعت، نقوش و طرح هایی را بر طلا و نقره حک می کردند.
در مینای صبی اهواز، نمادهایی مثل دروازه، نخل، قایق، طاق، شتر و … را می بینیم که برگرفته از فرهنگ و هویت استان خوزستان است. هر کدام از این شکل ها معنا و مفهوم خاصی دارند :
نخل : نماد خوزستان، نشانه زندگی و حیات، به عنوان مادر تمام روییدنی ها از آن یاد شده است.
قایق : نشانه صبر و بردباری در آب، نمادی از قایق هایی که در رود کارون بار و مسافر جابجا می کردند.
دروازه : دروازه ورودی شهر بابل به نام دروازه ایشتار که به دلیل نزدیکی به رود فرات و نقش و رنگ های زیبا، توسط میناکاران مندایی استفاده شده است.
شتر : نماد اعتدال، میانه روی و فروتنی، یادآور مهاجرت مندایی ها از سرزمین مادری (اورشلیم) به ایران
طاق: طاق کسری مهمترین نماد معماری ایران در زمان ساسانیان بوده که به دلیل نزدیکی به رود دجله (محل سکونت صابئین مندایی) در نقوش میناکاری صبی استفاده شده است.
نمادهای دیگری مثل پل سفید اهواز، شیر سنگی بابل و مهمانسرا نیز در دست سازه های میناکاران صبی اهواز کشف شده اند.
امروزه هنرمندان مینای صبی با تلفیق سنت و مدرنیته، نقوش دیگری مثل ترنج، بته جقه، ترمه، گل و پیچک و … را به دست سازه های خود افزوده اند. ترکیب مینا و سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در انگشترها و گردنبندهای طلای صبی نیز مهارت و توانایی شگفت انگیز این هنرمندان را به رخ می کشد.
معرفی برخی از برندهای میناکاری صبی شهر اهواز
مجموعه طلای زهرونی
مجموعه طلای میناکاری زهرونی از قدیمی ترین و اصیل ترین مجموعه های طلای میناکاری در شهر اهواز است. زیورآلات فاخر و باشکوه این مجموعه، هنر دست استاد منصور زهرونی و همکاران ایشان است که به دلیل استفاده از ترکیب رنگ های خاص، نقش و نگارهای اصیل ایرانی و سبک منحصربفرد در قلم زنی و طراحی، در بین هنردوستان و علاقه مندان به طلا و جواهر طرفداران بسیاری دارد.
استاد منصور زهرونی به پدر میناکاری صبی اهواز مشهور است و مجموعه طلای زهرونی خلاقیت، کیفیت و اصالت را در دل دست سازه های هنری و نفیس خود جای داده است.
مجموعه طلای کهربا
گالری طلا و جواهر کهربا اهواز متعلق به خانواده عزازیل است که بنیانگذار آن استاد یونس عزازیل، هنرمند و میناکار مشهور استان خوزستان بود.
استاد یونس عزازیل هنر میناکاری را در عراق فرا گرفت و با تبحر و خلاقیت خود و استفاده از سبک های جدید و منحصربفرد در حرفه میناکاری به شهرت رسید. ایشان پس از سال ها قلم زنی و طلاسازی در عراق، به خوزستان بازگشت و هنر دست خود را به فرزندانش و علاقه مندان به این حوزه آموزش داد. پس از درگذشت استاد یونس، فرزندان ایشان نام و هنر او را زنده نگه داشته اند و طلا و جواهر کهربا با مجموعه ای از زیورآلات میناکاری خاص و چشم نواز، چون نگینی در شهر اهواز می درخشد.
گالری طلای میناکاری محمود
محمود حسین زاده یکی دیگر از کارآفرینان برتر حوزه طلا و جواهر است که حرفه طلاسازی و میناکاری را از نیاکان خود آموخته است. مجموعه طلا و جواهر محمود سال هاست که دست آفریده های میناکاری منحصربفردی طراحی و تولید می کند.
اهواز تجلی گاه و مهد هنر مینای صبی
هنر مینای صبی اهواز با حدود 700 سال قدمت، نسل به نسل منتقل شده و اصالت و شکوه خود را حفظ کرده است. هنرمندان و زرگران صابئی اهواز، به شغل میناکاری صرفاً به عنوان وسیله ای برای امرار معاش و گذران زندگی نگاه نمی کنند. بلکه تلاش دارند با این هنر، اعتقادات دینی، هویت قومی و سرگذشت تاریخی خود را نشان دهند.
به بیان دیگر، هنر و زیبایی موجود در طرح و رنگ زیورآلات میناکاری صبی اهواز، می تواند دریچه ای به فرهنگ، باورها و عقاید این اقلیت ناشناخته بگشاید.
اگر به اهواز این شهر غنی از فرهنگ و اصالت سفر می کنید، توصیه ما به شما این است که از بازار طلای آن حتماً دیدن کنید و طلای میناکاری صبی را به عنوان ارمغانی نفیس و جاودانه که با دستان توانمند هنرمندان میناکار ساخته شده است، با خود به یادگار ببرید.
